Katedra Socjologii Prawa

Miejsce: Ryga, Łotwa

Data: 10-13 stycznia 2018 r.

Organizator: CEENELS (Central and Eastern European Network of Legal Scholars)

CEENELS to sieć zrzeszająca naukowców z obszaru teorii, filozofii oraz socjologii prawa z terenów Europy Środkowo-Wschodniej (w tym z krajów bałkańskich), ze szczególnym uwzględnieniem badaczy zajmujących się studiami prawnoporównawczymi. Została założona w kwietniu 2015 roku, w celu stworzenia przeciwwagi dla podzielanego przez wielu badaczy oraz teoretyków prawa jednostronnego, zachodnio-centrycznego podejścia do analizowania różnic między systemami prawnymi poszczególnych krajów europejskich. Jednym z jego przejawów jest ograniczanie się przez wielu uczonych do dokonywania bezpośrednich zapożyczeń z zachodniej nauki prawa i implementowanie ich do środkowoeuropejskiej tradycji intelektualnej. W reakcji na tak rozumianą hegemoniczność naukowego dyskursu poświęconego prawu, członkowie CEENELS postawili sobie za zadanie propagowanie dyskursu skupiającego się na podkreślaniu odmiennej tożsamości prawnej (legal identity) Europy Środkowo-Wschodniej, budowanej między innymi w oparciu o kulturowe więzi oraz wspólną historię. Wierząc, że tworzone na gruncie prawa taksonomie są kwestią konstruktywizmu społecznego, mają oni nadzieję, że uda im się przywrócić środkowoweuropejską rodzinę prawną. 

Na poziomie praktycznym CEENELS dąży przede wszystkim do wzmacniania więzi intelektualnych i organizacyjnych między badaczami oraz teoretykami prawa z Europy Środkowej i Wschodniej. Organizowana co roku przez CEENELS konferencja stanowi jeden ze środków służących realizacji owego celu. Dotychczas odbyły się już trzy takie konferencje - pierwsza, współorganizowana przez Uniwersytet Masaryka w Brnie, poświęcona była podsumowaniu oraz ocenie "25 lat po transformacji", tematem zaś drugiej, mającej miejsce na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, były "Pozostałości socjalizmu w myśli prawnej i politycznej w Europie Środkowo-Wschodniej".  

Tegoroczna (trzecia) konferencja CEENELS realizowana była pod hasłem „Tożsamości i Tradycje Prawne w Europie Środkowo-Wschodniej" (“Legal Identities and Legal Traditions in CEE”) i skupiona była na uwrażliwieniu przedstawicieli nauk prawnych na dostrzeganie odrębności zamieszkiwanego i badanego przez nich regionu, zarówno na gruncie historii, jak i teorii prawa. Wśród jej uczestników znaleźli się między innymi tacy znamienici przedstawiciele studiów porównawczoprawnych, jak Rafał Mańko, Cosmin Cercel, Martin Škop czy Adam Sulikowski.

Dr Rafał Mańko (Uniwersytet w Amsterdamie i Uniwersytet Wrocławski), którego badania koncentrują się między innymi na relacjach pomiędzy rozwojem społeczno-gospodarczym a prawem, wygłosił referat pt. Comparative Legal Taxonomy and the Political: A View from Central Europe. Jego najważniejszym przesłaniem była krytyczna analiza typologii I klasyfikacji stosowanych przez reprezentantów nauk prawnych, a w szczególności wskazanie na ich hegemoniczny charakter. Dr Cosmin Cerel z Nottingham University w trakcie wystąpienia pt. Beyond Constitutional Identity: Law, History and Traditions of Struggle in Central and Eastern Europe zaprezentował wyniki swoich ostatnich badań poświęconych kryzysowi oraz zanikaniu tradycyjnych koncepcji legalności i konstytucjonalizmu w Europie. Prof. dr hab. Adam Sulikowski (Uniwersytet Wrocławki i Uniwersytet Opolski) wystąpił z referatem pt. Postmodern constitutionalism: Between liberal ‘gouvernement des juges’ and authoritarian populism, który stanowił przykład zastosowania postmodernistycznej teorii krytycznej na gruncie prawa. Natomiast Dr Martin Škop z Uniwersytetu Masaryka zaprezentował wystąpienie poświęcone tematowi Cultural Identity in Statutory Drafting, którego niezwykle interesującą część stanowiło nowatorska koncepcja opisująca relacje między rozumowaniem, językiem i kulturą.

Dodatkowo, Rafał Mańko, Cosmin Cercel oraz Adam Sulikowski w toku swoich wystąpień robili dodatkowo liczne nawiązania do wydanej niedawno, pod ich redakcją, książki Law and Critique in Central Europe. Questioning the Past, Resisting the Present (2016, Counterpress, Oxford). Książka ta, zdaniem recenzentów, stanowi istotny punkt wyjścia do racjonalnej dyskusji na temat prawa „po transformacji”, ponieważ przedstawia, w oparciu o szerokie spektrum przykładów, jego genealogię. Ponadto, poprzez skupienie się na niespójnościach „młodych” demokratycznych porządków prawnych, ma ona szansę przyczynić się do lepszego zrozumienia problemów, na jakie napotykają prawnicy w toku transformacji ustrojowej.

Na zasadniczą część konferencji składało się 5 sesji panelowych, w trakcie których 58 prelegentów z 34 różnych ośrodków naukowych z całej Europy wygłaszało referaty w takich obszarach tematycznych, jak: Legal Identity, Comparative law & Legal Culture, Philosophy and Ideology of Law, Constitutionalism, Administrative Law, Private Law oraz Labour Law and Criminal Law.

Wszystkie przedstawione podczas konferencji referaty stanowiły cenny wkład w, nie tylko europejską ale również ogólnoświatową, dyskusję nad współczesnymi problemami, jakie pojawiają się w obrębię studiów prawnoporównawczych. Ich autorzy podzielali przekonanie, iż posiadana przez mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej wspólnota doświadczeń historycznych, politycznych i prawnych sprawia, że refleksja teoretycznoprawna w krajach tego regionu stanowić może bogate źródło inspiracji dla badaczy i teoretyków prawa z innych obszarów geograficznych.