Socjologia prawa - semestr letni 2022/23
Prowadzący przedmiot na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych
Podstawowe informacje
Przedmiot podstawowy (z ćwiczeniami) dla kierunku Prawo (tryb stacjonarny i niestacjonarny) (7 ECTS) bez wymagań wstępnych.
Skrócony opis przedmiotu
Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z aktualnymi problemami i analizami socjologiczno-prawnymi dotyczącymi poszczególnych etapów działania prawa (od kształtowania i tworzenia aż po jego (nie)skuteczność na poziomie jednostki – zarówno laika jak i prawnika). W efekcie student posiądzie konkretne zdolności i kompetencje istotne dla refleksyjnego wykonywania pracy prawnika.
Ramowy program wykładów
- Miejsce i zadania socjologii prawa na tle innych nauk prawnych (trzy paradygmaty badania prawa, cele socjologii prawa).
- Wielość systemów normatywnych i funkcje prawa (typologizacja różnych narzędzi podtrzymywania i przywracania porządku, różne rodzaje norm społecznych).
- Kultura prawna (sposoby rozumienia kultury prawnej, zalety oraz niebezpieczeństwa związane z posługiwaniem się pojęciem kultury prawnej, lekcje postkolonializmu – polska kultura prawna).
- Aksjologia tworzenia prawa (podstawowe pojęcia realizmu aksjologicznego, strategie osiągania wartości przez prawo, specyfika prawa jako “narzędzia” realizacji wartości, model “formalistyczny” i “aksjologiczny” uzasadnienia aktu tworzenia prawa, instytucja OSR).
- Partycypacja publiczna w tworzeniu regulacji przez administrację publiczną (regulacyjne zadania administracji publicznej, wybrane metody partycypacji publicznej).
- Komunikowanie prawa (socjalizacja prawa a komunikowanie prawa, współczesne dyskusje nad problematyką ignorantia iuris nocet, źródła wiedzy o normach prawnych, narzędzia optymalizacji komunikowania prawa, w tym, wizualizacja prawa).
- Świadomość prawa i postawy wobec prawa (rozumienie świadomości prawnej w tradycji polskiej i amerykańskiej, badania empiryczne nad świadomościom prawną, klasyfikacja postaw wobec prawa).
- Psychospołeczne zjawiska na sali sądowej (ogólna charakterystyka zjawisk i badań dotyczących sali sądowej, komunikacja niewerbalna, nowe technologie, architektura sali sądowej).
- Procesy decyzyjne sędziów (cechy decyzji stosowania prawa na tle innych decyzji, przegląd dominujących koncepcji opisujących procesy decyzyjne sędziów, heurystyki sędziowskie, normatywne modele orzekania sądowego).
- Uzasadnienia sądowe (klasyczny i “krytyczny” sposób patrzenia na uzasadnienia sądowe, przegląd socjologicznych badań uzasadnień sądowych, wykorzystywanie nietekstualnych elementów w treści uzasadnień, sposoby badania uzasadnień sądowych).
- Socjologia zawodów prawniczych (stres i wypalenie zawodowe w zawodach prawniczych, empatia sędziowska).
- Skuteczność prawa (pojęcie skuteczności i pojęcia pokrewne, skuteczności prawa a przestrzeganie prawa, różne rozumienia skuteczności: polityczna, komunikacyjna, psychologiczna, behawioralna, aksjologiczna, prawny efekt placebo).
- Proces badawczy (etapy procesu badawczego, ilustracja najważniejszych metod przy pomocy przykładów konkretnych badań).
Forma zaliczenia
1. Egzamin pisemny
Na egzamin składa się pięć pytań otwartych (w tym 4 dotyczące materii wykładu i 1 ćwiczeń).
Czas trwania egzaminu to 60 minut. Za każde pytanie można uzyskać 0-5 punktów.
Łącznie można uzyskać 25 punktów. Warunkiem zaliczenia egzaminu jest uzyskanie minimum 13 pkt. Do przedterminu („z konsekwencjami") mogą podchodzić studenci z zaliczonymi ćwiczeniami.
2. Esej
Możliwość zaliczenia przedmiotu przez napisanie i obronę eseju (7-12 stron, z przypisami i bibliografią) jest uzależniona od spełnienia warunków do zaliczenia ćwiczeń: (1) uzyskania
minimum 6 plusów za aktywność; (2) wykazania odpowiedniej obecności na zajęciach ćwiczeniowych (nie można przekroczyć 2 nieobecności na ćwiczeniach).
Student, który uzyskał odpowiednią ilość punktów i chce pisać esej, musi najpierw skonsultować temat eseju z dr hab. Mateuszem Stępniem, prof. UJ. Aby uzyskać akceptację tematu, należy przesłać nie tylko sam tytuł, ale także abstrakt na około 250 słów. Eseje muszą dotyczyć materii wykładowej – warunkiem zaakceptowania propozycji eseju jest wskazanie, z którym tematem wykładowym łączy się dana problematyka.
Temat musi być ostatecznie zatwierdzony najpóźniej do 31 maja (dopuszczalna jest forma elektroniczna zatwierdzenia tematu).
W trakcie opracowywania eseju, student może (a nawet powinien) konsultować się dodatkowo z prowadzącymi ćwiczenia (mailowo bądź w ramach ich dyżurów).
Ostateczny termin oddawania esejów: 15 VI. Po otrzymaniu od studentów esejów, są one najpierw sprawdzane przez program antyplagiatowy. Po pozytywnej weryfikacji antyplagiatowej, prowadzący przedmiot przystępuje do oceny esejów i po ich pozytywnej ocenie wyznacza terminy w ramach swoich dyżurów na obrony w czasie
czerwcowej sesji egzaminacyjnej. Obrona odbywa się w formie rozmowy z prowadzącym przedmiot na temat przygotowanego przez studenta eseju. Warunkiem zaliczenia przedmiotu i podstawą oceny jest pozytywna weryfikacja zarówno eseju, jak i jego obrony. Negatywna ocena eseju i jego obrony skutkuje wpisem 2.0 z danego terminu w systemie USOS. W takiej sytuacji student może podejść do drugiego terminu egzaminu w normalnym trybie.
Literatura
Literatura podstawowa
- A. Kociołek-Pęksa, M. Stępień (red.), Leksykon socjologii prawa, C.H. Beck 2013.
Literatura uzupełniająca
- M. Dudek i inni (red.), Przestrzenny wymiar prawa, Nomos, Kraków 2018.
- K. Pałecki (red.), Neutralization of Values in Law, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
- M. Stępień, Frank, Arche, Sopot 2018.
- A. Sarat, P. Ewick (red.), The Handbook of Law and Society, Wiley, Oxford 2015.
- M. Stępień, Responsywna administracja publiczna, Toruń 2008.
- M. Dudek, M. Stępień, Courtroom Power Distance Dynamics, Springer, Cham 2021.